BÜTÜN TÜRK LEHÇELERİNDE YENİ YIL KUTLAMASI

Altay Türkçesi: Slerdi cangı cılla utkup turum!

Azerbaycan Türkçesi: Yeni iliniz mübarek olsun!

Başkırt Türkçesi: Hizzi yangı yıl menen kotlayım!

Çuvaş Türkçesi: Sene sul yaçepe salamlatap!

Füyu Kırgızcası: Naa cılıngar guttug bolsun!

Gagauz Türkçesi: Yeni yılınızı kutlerim!

Hakas Türkçesi: Naa çılnang alğıstapçam sirerni!

Karaçay-Malkar Türkçesi: Cangı cılığıznı alğışlayma!

Karakalpak Türkçesi: Canga cılıngız kuttı bolsın!

Karay/Karaim Türkçesi: Sizni yanhı yıl bıla kutleymın!

Kazak Türkçesi: Janga jılıngız kuttı bolsın! veya Janga jılıngız ben!

Kırım Türkçesi: Yangı ılıngız kaırlı (veya mubarek) olsun!

Kırgız Türkçesi: Cangı cılıngız kuttu bolsun!

Kumuk Türkçesi: Yangı yılıgız kutlu bolsun!

Nogay Türkçesi: Yanga yılıngız men!

Özbek Türkçesi: Yengi yılıngız mübarek bolsun!

Sarı Uygurca Türkçesi: Ak éy yahşi mo!

Şor Türkçesi: Naa çıl çakşı polzun!

Tatar Türkçesi: Sezne yanga yıl belen tebrik item!

Tuva Türkçesi: Caa çıl-bile bayır çedirip or men!

Türkiye Türkçesi: Yeni yılınız kutlu olsun!

Türkmen Türkçesi: Teze yılınızı gutlayaarın! (Irak Türkmenleri) Yengi iliyiz (iliwiz) mubarak olsun!

Uygur Türkçesi: Yengi yılıngızğa mübarek bolsun!

Yakut Türkçesi: Ehigini şanga sılınan eğerdeliibin!

Kaynak:Türk Dil Kurumu

Mustafa Necati (1894-1929)

Devlet adamı. 1894 yılında İzmir’de doğdu. İstanbul Hukuk Okulunda okudu. İzmir Öğretmen Okulunda kısa bir süre öğretmenlik, Özel Şark Okulunda müdürlük yaptı. (1915-1918) Avukatlık yaptı. İzmir Yunanlılar tarafından 15 Mayıs 1919 da işgal edilince, Balıkesir Cephesindeki çete savaşlarına katıldı. Anzavur kuvvetlerine karşı, Kuvayı Milliye komutanı olarak savaştı. Yunanlılara karşı girişilen savaşlarda da bulundu. Balıkesir’de, İzmir’e Doğru gazetesinde Milli Kurtuluş Savaşını destekleyen yazılar yazdı.

Saruhan Milletvekili oldu. (1920) İstiklal Mahkemesi Başkanlığı yaptı. Millet Meclisinin ikinci dönemine, İzmir Milletvekili olarak girdi. Mübadele ve İmar ve İskan Bakanlığına (1923) daha sonra da Adliye Bakanlığına getirildi (1924). İki yıl kadar Öğretmenler Birliği Başkanlığında bulundu. 1925 yılından, ölünceye kadar da Milli Eğitim Bakanlığı (Maarif Vekilliği) yaptı. 1929da Ankara’da öldü.

Mustafa Necati, 1928da eğitimimizi daha üstün bir duruma getirmek için acele alınması gereken tedbirleri düşünmüş ve kanun haline getirmişti. İlk defa temelli olarak ve çok sayıda öğretmen yetiştirmekle zorunlu ilköğrenimi gerçekleştirme yolunu açtı. Onun zamanında kabul edilmiş kanunlarla öğretmenlik, bir meslek haline geldi. 1928de Türk harflerinin kabul edilmesiyle eğitimimizde görülen gelişme de onun zamanında gerçekleşti.

Kaynak: (Toktamış Ateşin "Devrim Tarihi" adlı kitabı)

Muzaffer Kılıç (1897-1959)

Mustafa Kemalin yaveri. 1897de İstanbul’da doğdu. Harp Okulunu, topçu teğmeni olarak bitirdi. Galiçya Cephesinden sonra Filistin’de 7. Ordu Müfettişliği yaverliği yaptı ve bu sırada 7. Orduyu komuta eden Mustafa Kemalin karargahına geçti. Kumandanın emir subayı oldu. Bu beraberlik 1930 yılına kadar sürdü. Erzurum ve Sivas Kongrelerinde, Heyeti Temsiliye çalışmalarında Mustafa Kemalin sivil karargahında kaldı. Ankara’ya geldikten sonra görevini sürdürdü.

Muzaffer Kılıç, Cumhuriyetin ilanından sonra, baştan beri Mustafa Kemalin yanındaki diğer subaylarla birlikte, terfi etti ve yüzbaşı oldu. Çankaya Köşkündeki görevini aksatmadan, Ankara Hukuk Mektebine girdi ve 1928de mezun oldu. Kısa bir süre sonra da iş hayatına atıldı. Ticaretle uğraştı. Bir nebati yağ fabrikası kurdu. Bu arada İstanbul Şehir Meclisi Üyeliğine seçildi ve uzun yıllar burada kaldı. Aynı zamanda Ankara Anonim Türk Sigorta Şirketinin yöneticiliğini üstlendi.

1939da bir dönem Giresun Milletvekilliği yaptı. 1959da özel işlerini izlemek için Ankara’ya giden Muzaffer Kılıç Kızılay’da, sokakta geçirdiği bir kalp krizi sonunda öldü.

Kaynak: (Toktamış Ateşin "Devrim Tarihi" adlı kitabı)

Müfit Özdeş (1874-1940)

Asker ve siyaset adamı. 1874 yılında Kırşehirde doğdu. Harp Akademisindeyken çöküşe hızla yaklaşan Osmanlı İmparatorluğunun içinde bulunduğu zor şartlardan kurtarmanın yollarını arayan genç subaylar arasında idi. Hürriyetçi görüşleri benimsemiş olan Mustafa Kemal ve Ali Fuat Cebesoy gibi subaylarla yakın ilişkiler kurdu. Bu arkadaşları ile birlikte gizli bir gazete çıkarma çabası içine girdi.

Girişimin cezası, korktuğundan hafif oldu ve rütbesinin geri alınmasını beklerken, sürgün niteliğinde bir atanma emri aldı. Mustafa Kemal ile birlikte Şama gönderildi. İstanbul'da başlayan dostluk Şam'da daha da koyulaştı. Mustafa Kemal ile hemen her vakit beraber idiler. Çok geçmeden sürgünde tanıştıkları, tıp öğrencisi Mustafa Efendi, düşüncelerine yeni unsurlar ekledi. Aslında o da siyasetle ilgilendiği için İstanbuldan uzaklaştırılmıştı.

Çok geçmeden bu üç arkadaş düşüncelerini gerçekleştirmek için bir örgüt meydana getirmeye karar verdiler ve Vatan ve Hürriyet Cemiyetini kurdular. Gizli cemiyetin karargahı tıp öğrencisi Mustafa Efendinin dükkanıydı. Lütfi Müfit, Milli Mücadelenin başından itibaren eski arkadaşı Mustafa Kemalin yanında yer aldı. Kurtuluş Savaşının sonuna kadar cephelerde savaştı. Savaşın sonunda Binbaşılıktan emekliye ayrılarak Meclise girdi. (1923) 1939a kadar Milletvekilliği yaptı. Bu süre içinde bir ara Şehremaneti Müfettişliği yapan Lütfi Müfit 1940da İstanbulda öldü.

Kaynak: (Toktamış Ateşin "Devrim Tarihi" adlı kitabı)

Nuri Mehmet Conker (1882-1937)

1882 yılında Selanik’te doğdu. 1902de Harbiye yi, 1905de Harp Akademisini bitirdi. Atatürk’ün çocukluk ve silah arkadaşıdır. Nuri Mehmet Conker Selanik’te 3. Orduda, Hareket Ordusunda, Arnavutluk Harekatında, Afrika’da Trablusgarp ve Bingazi Muharebelerinde, Anafartalar’da ve Conkbayırı Muharebelerinde, doğuda Muş Cephesinde bulundu. İleri saflarda yer aldığı Bolayır ve Conkbayırı Muharebelerinde yaralandı.

Nuri Mehmet Conker, 1920 Haziranında Ankara’ya gelerek Kurtuluş Savaşına katıldı. Kendisine önce TBMM tarafından basın ve istihbarat müdürlüğü görevi, bir süre sonra da Ankara bölge komutanlığı görevi verildi. Kısa bir süre de Ankara Valiliği yaptı.

Eylül 1920 - Mart 1921 tarihleri arasında 41. Tümen Komutanlığı ve aynı zamanda Adana Valiliği görevini yürüttü.

1921 yılında kendi isteğiyle emekli olan Nuri Mehmet Conker, 1925-1927 yılları arasında Kütahya Milletvekilliği yaptı, 1932-35 yılları arasında ise Gaziantep Milletvekili olarak Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkan Vekilliği yaptı. Nuri Mehmet Conker’in Zabit ve Komutan adlı bir eseri vardır. 1937 yılında Ankara’da öldü.

Kaynak: (Toktamış Ateşin "Devrim Tarhi" adlı kitabı)

Ömer Naci (1878-1916)

1878 yılında İstanbul’da doğdu. Bursa’daki Işıklar Askeri Lisesinde okurken hocaları ve arkadaşlarının hemen hepsi kendisini geleceğin başarılı bir askeri değil de güçlü bir şair ve ateşli bir hatip olarak görüyorlardı. Çok okuyordu, okuduklarının çoğu Namık Kemalin, Tevfik Fikretin şiirleri ve Jön Türklerin gizli yayınlarıydı. Bu yüzden de sık, sık başı derde giriyordu. Bunun sonucu olarak Bursa’daki öğrenim yıllarında izin zamanlarını okulun cezaevinde geçiriyordu.

Okuldan kovulmasının düşünüldüğü bir sırada, hocalarından birinin arka çıkmasıyla 1895 yılında Manastır İdadisine sürüldü. Ne var ki, Ömer Naci’nin bu yeni okulda ilk ilgilendiği kişilerden biri de o tarihlerde aynı okulda okuyan Mustafa Kemal oldu. Ömür boyu sürecek bir dostluk hemen o günlerde başladı.

Ömer Naci güzel konuşmasıyla Mustafa Kemali etkiledi. Ömer Naci Subay çıktıktan sonra İttihat ve Terakki Fırkasına girdi; burada yönetim kurulu üyeliğine kadar yükseldi; İttihat ve Terakkicilerin hükümeti ele geçirmelerini sağlayan Babıali Baskınını düzenleyenlerin başında o vardı. Subay olarak Kafkas Cephesinde, İran da bulundu. Buralarda Teşkilatı Mahsusa görevlisi olarak baskınlar düzenledi, çete savaşları verdi.

1916 yılında maalesef çok genç ve faydalı olacak bir yaşta vefat etti.

Kaynak: (Toktamış Ateşin "Devrim Tarihi" adlı kitabı)

Rauf, Hüseyin Orbay (1881-1964)

Rauf Orbay 1881 yılında İstanbulda doğdu. Milli Mücadeleye katılmak üzere Anadoluya geçtiğinde imparatorluğun hemen her yanına ün salmış milli kahramanlardan biriydi. Bahriye Mektebini bitirmiş, Balkan Savaşı sırasındaki deniz savaşlarında büyük başarılar göstermiş ve bu nedenle "Hamidiye Kahramanı" ünvanını kazanmıştı.

İzzet Paşa kabinesinde Bahriye Nazırlığı yaptı, bütün bu parlak başarıların sonunda Osmanlı İmparatorluğunun çöküş belgesi olan Mondros Mütarekesini imzalamak zorunda kaldı.

Malta sürgününden dönen Rauf Orbay 1921de Ankaraya gittiğinde kendisine Nafia Vekilliği verildi. Bakanlıktan ayrıldığı yıl Meclis İkinci Başkanlığına seçildi, 1922-1923 arasında birkaç ay Başbakanlık yaptı.

1942-1944 yılları arasında Türkiyenin Londra Büyükelçisi oldu. Rauf Orbay 1964 yılında öldü.

Kaynak: (Toktamış Ateşin "Devrim Tarihi" adlı kitabı)

Recep Peker (1889-1950)

Cumhuriyet Halk Fırkasının ilk Genel Sekreteri olan Recep Bey (Peker) 1889da İstanbulda doğdu. 1907de Harp Okulunu, 1919da Harp Akademisini bitirdi.

1920de Kurtuluş Savaşına katılmak üzere Anadoluya geçti. Kütahya Milletvekili seçildiği 1923ten başlayarak dört kez Cumhuriyet Halk Partisi Genel Sekreterliğine seçilen Peker, Ağustos 1946da çok partili dönemin ilk hükümetini kurdu.

Eylül 1947de Başbakanlıktan istifa etti. 1923te Hakimiyet-i Milliye gazetesine başyazılar da yazan Recep Pekerin 1935te İnkılap Tarihi Dersleri adlı bir kitabı yayınlandı. 1 Nisan 1950 tarihinde İstanbul’da vefat etti

Kaynak: (Toktamış Ateşin "Devrim Tarihi" adlı kitabı)

Refet Bele (1881-1963)

Refet Bele 1881 yılında İstanbulda doğdu. 1899 yılında Harp Okulunu, 1912de Harp Akademisini bitirdi. I. Dünya Savaşında Filistin Cephesinde İkinci Gazze Muharebesinde başarı sağladı.

Milli Mücadele ve Kurtuluş Savaşındaki görevi, Mustafa Kemal ile birlikte Samsuna çıkışıyla başladı. Refet Bey, merkezi Sivasta bulunan ve Mustafa Kemalin müfettiş olarak görevlendirildiği 3. Orduya bağlı, 3. Kolordu Komutanlığına atandı.

Samsun delegesi olarak Erzurum Kongresine ve Sivas Kongresine katıldı. Aydın ve çevresinde ayaklanmalar başlayınca burada görevlendirildi. Daha sonra Çerkez Ethem Ayaklanmasını bastırdı. Bu arada generalliğe yükseltilerek Dahiliye Vekilliğine ve Batı Cephesi Komutanlığına atandı.

1922de Doğu Trakyayı geri almakla görevlendirildi. Cumhuriyetin ilanından sonra Terakkiperver Cumhuriyet Fırkasına girdi. 1926 yılında milletvekilliğinden ve askerlikten ayrılan Refet Bele, 1935-1939 ve 1946-1950 tarihlerinde İstanbul Milletvekili seçildi.

Kaynak: (Toktamış Ateşin "Devrim Tarihi" adlı kitabı)

Ruşen Eşref Ünaydın (1892-1959)

Ruşen Eşref Ünaydın 1892 yılında İstanbulda doğdu. Galatasaray Sultanisini ve Edebiyat Fakültesini bitirdi. Askeri Baytar Alisinde, Darülmuallimini Alide, Türkçe ve Fransızca öğretmenliği yaptı. Yazarlık hayatına 1914te mütercimlikle başladı. 1918de Yeni Gün muhabiri olarak Kafkasyaya, Tasvir-i Efkar muhabiri olarak Sivasa gitti. Dergi ve gazetelerde mülakat ve gezi türünde yazıları yayımlandı. 1920de Anadolu Hükümetinin çağrısı üzerine İnebolu yoluyla Ankaraya gitti; Türk Kurtuluş Savaşına katıldı.

1922 yılında Buhara Elçiliği Başkatibi oldu. Lozan Konferansında Matbuat Müşavirliği yaptı. TBMM ikinci döneminde Afyonkarahisar Milletvekili seçildi. Riyaseti Cumhur Umumi Katipliğinde, Tiran, Atina, Budapeşte Elçiliğinde ve Roma, Londra ve Atina Büyükelçiliğinde bulundu.

1952de emekliye ayrıldı. "Servet-i Fünun", "Donanma", "Tedrisat", "Türk Yurdu" ve "Yeni Mecmua"da yayımladığı mülakat, mensur şiir ve hatıra türünde yazılarıyla tanındı. Mustafa Kemal Paşanın yakın çalışma arkadaşlarından biri olan Ruşen Eşref Ünaydın, Mustafa Kemal Paşayı Türk basınında ilk defa tanıtmasıyla ünlüdür.

Kaynak: (Toktamış Ateşin "Devrim Tarihi" adlı kitabı)

Salih Bozok (1881-1941)

Salih Bozok 1881de Selanikte doğdu. Mustafa Kemal ile önce mahalle, daha sonra da okul arkadaşlığı oldu. İkisi de aynı okullarda okuduktan sonra aynı yıl Harp Okulunu bitirdiler. Salih Efendi jandarma sınıfına seçilmişti. Mustafa Kemal ise Akademiye devam edecek, kurmay olacaktı. Mustafa Kemal Milli Mücadeleyi başlatmak üzere Anadoluya geçmeden önce ve Suriye Cephesinde bulunduğu sırada Salih Efendiyi Başyaver olarak yanına getirtti. Sürekli beraberlik böyle başladı ve Salih Bey yarbaylıktan emekliye ayrıldıktan sonra bile Mustafa Kemalin yakınında kaldı.

Yüzbaşı Salih, Mustafa Kemalin yanında, Heyeti Temsiliyede görevli olarak Ankaraya gitti. Mustafa Kemal Meclis Başkanı iken o da Meclis Başkanı Başyaveriydi. Mustafa Kemal Cumhurbaşkanı seçilince yarbay Salih de Cumhurbaşkanlığı Başyaveri oldu. Yarbay rütbesinde ordudan istifa ettiğinde önce, o zamanki adı Bozok olan Yozgattan milletvekili seçildi; milletvekilliği 1939 seçimlerine kadar her dönemde yenilendi; bu arada Mustafa Kemalin sofrasındaki yerini ve çevresindeki görevini de muhafaza ediyordu. Salih Bey bu dönemde İş Bankasının kurucuları ve hissedarları arasında yer aldı. Mustafa Kemalin ölümüyle Salih Bozokun dünyası da yıkılmış oldu.

10 Kasım 1938 günü "Başkomutan yaversiz gidemez!" diyerek kalbine kurşun sıkmak suretiyle intihara teşebbüs etmiş, ancak Atatürk'ün başında bulunan doktorların anında müdahalesi ile kurtarılmıştır.

Atatürk’ün vefatından sonra milletvekilliği sürdüğü halde sağlık durumundan şikayet ederek Yalovaya çekildi ve 1941 yılında öldü.

Kaynak: (Toktamış Ateşin "Devrim Tarihi" adlı kitabı)

Tevfik Rüştü Aras (1883-1972)

Tevfik Rüştü Aras 1883 yılında Çanakkalede doğdu. Beyrut Tıbbiyesini bitirdi ve doktor olarak İzmir, Selanik ve İstanbulda çeşitli görevlerde bulundu. İttihat ve Terakkiye girdi. Selanikte Mustafa Kemal ile yakın arkadaş oldu. 1918de Meclisi Ali-i Sıhhi (Yüksek Sağlık Kurulu) üyesiydi. 1920 yılında Ankarada TBMM açıldıktan sonra Muğladan (müstakil Menteşe livası) milletvekili seçildi. İlk dönemde Kastamonu İstiklal Mahkemesi Üyeliğine getirildi. TBMM Hükümetinin Rus Federatif Sosyalist Cumhuriyetine ilk büyükelçi olarak gönderildiği Ali Fuat Paşa (Cebesoy) delegasyonu ile Moskovaya gitti. 1923ten 1939a kadar İzmir Milletvekilliğinde bulundu.

4 Mart 1925te Takrir-i Sükun Kanunundan sonra kurulan İsmet Paşa (İnönü) Kabinesinde Hariciye Vekili oldu. Atatürkün ölümüne kadar kurulan bütün kabinelerde bu görevi sürdürdü. Dış İşleri komiseri Litvinovun davetlisi olarak üç kere Rusyaya gitti. 1926da Odesada 1930da ve 1937de Sovyet ileri gelenleriyle Moskovada görüşmeler yaptı. 1939da Londra Büyükelçiliğine atandı ve üç buçuk yıl İngilterede kaldı. 1943te emekli oldu. Savaşın sonlarında İstanbul basınında (Özellikle Tan gazetesinde) yazılar yazdı. Demokrat Partinin kuruluş mücadelesini destekledi. 1952-1959 yıllarında İş Bankası Yönetim Kurulu Başkanlığı yaptı.

Tevfik Rüştü Arasın Dış İşleri Bakanlığı sırasında verdiği söylevleri Numan Menemencioğlu tarafından derlenerek bir kitap haline getirilmiştir. Lozanın İzlerinde On Yıl (1937, Fransızcası; 10 ans surles traces de Lausanne), Uluslararası Diplomasi Akademisi tarafından yayımlanan Diplomasi Sözlüğü (Dictionnaire diplomatigue) Türkiyenin Dış Politikası (Lapolitigue exterieure de la Turguie) maddesini de Tevfik Rüştü yazmıştır. Günlük basında çıkan yazılarının güncel olmayanlarını Görüşlerim (1945 ve 1963) adlı iki cilt kitapta toplayan Tevfik Rüştü Aras, 1972 yılında İstanbulda öldü.

Yunus Nadi Abalıoğlu (1880-1945)

Gazeteci Yunus Nadi Abalıoğlu 1880 yılında Fethiyede doğdu. Abalızade Hacı Halil Efendinin oğlu olan Yunus Nadi, ilk öğrenimini Fethiyede yaptı, Rodos adasında Süleymaniye Medresesinde, İstanbulda Galatasaray Sultaniyesinde okudu. Sonra Hukuk Mektebine devam etti.

1900da Malumat gazetesinde çalışmaya başladı. 1910da İttihat ve Terakki Cemiyetinin çıkardığı Rumeli gazetesinin başyazarı oldu. 1911de Meclis-i Mebusana Aydın Milletvekili olarak katıldı. 1918de İstanbulda Yenigün gazetesini kurdu.

1920de Muğla Milletvekili olarak TBMMne girdi. 1924te İstanbulda Cumhuriyet gazetesini kurdu ve ölümüne kadar başyazarlığını yaptı. TBMMnin 6. dönemine kadar Muğla Milletvekilliğini yapan Abalıoğlu, 28 Mart 1945te tedavi için gittiği Cenevrede öldü.