Celal Bayar (1883-1985)

Parlamenter, devlet adamı, Türkiye Cumhuriyetinin 3. Cumhurbaşkanı Celal Bayar, 1883 yılında Bursa-Gemlik’te doğdu. İlk ve orta öğrenimini babası Abdullah Fehmi Efendinin yanında yapan Celal Bayar, Gemlik mahkeme ve reji kalemine memur olarak girdi. Daha sonra Ziraat Bankasında çalışmaya başladı. Bu arada Harir Darutariri okuluna devam etti.

1990 da İttihat Terakki Cemiyetinin kurduğu gönüllüler taburuna yazıldı. Zamanla bu partinin önemli üyeleri arasına girdi. İzmir’de kurulan cemiyetin genel sekreterliğini yürüten Bayar, Kız Lisesinin ve Şimendifer Okulunun açılmasına ön ayak oldu. I. Dünya Savaşından sonra İzmir’de kurulan Müdafaa-i Hukuk Cemiyetinin de faal üyeleri arasına katıldı.

1920 yılında Bursa milletvekili olarak Büyük Millet Meclisine katılan Bayar, aynı tarihte İktisat Bakanlığına vekalet etti. Çerkez Ethem’in isyanı sırasında, Ethem’i ikna etmek için gönderilen heyete başkanlık etti.

1921de İktisat Başkanlığına getirildi. Lozan Konferansına müşavir üye olarak katıldı. 1924 te Türkiye İş Bankasını kurma görevini üstlendi. 1937 de İsmet İnönü’nün başbakanlıktan ayrılması üzerine, Atatürk tarafından Türkiye Cumhuriyetinin 14. Başbakanı olarak tayin edildi ve ilk kabinesini kurdu. Atatürk’ün ölümünden sonra, İsmet İnönü’nün Cumhurbaşkanlığına seçilmesine önayak oldu. İsmet İnönü tarafından da başbakan olarak tayin edildi. Daha sonra İnönü ile anlaşamadığından, yerini 3 Mayıs 1939da Doktor Refik Saydama bıraktı.

CHP de arkadaşları ile 1945 de Dörtlü Takriri verinceye kadar görev aldı ve bu tarihte Adnan Menderes, Fuat Köprülü ve Refik Koraltan ile birlikte Demokrat Partiyi kurdu. 14 Mayıs 1950 genel seçimlerinde Genel Başkanı bulunduğu Demokrat Partinin iktidarı büyük çoğunlukla kazanması ile 22 Mayıs 1950de toplanan Türkiye Büyük Millet Meclisi Celal Bayar’ı Cumhurbaşkanlığına seçti.

1954-1957 genel seçimlerinden sonra da Meclis tarafından Cumhurbaşkanlığına seçilen Celal Bayar, 10 yıllık Cumhurbaşkanlığı döneminde Adnan Menderesi Başbakan olarak tayin etmiştir. Bayar, 27 Mayıs 1960 da Türk Silahlı Kuvvetlerinin yönetime el koymaları ile tutuklanarak Yassıada’ya götürüldü.

16 ay süren soruşturma ve yargılamadan sonra, Yassıada Yüksek Adalet Divanı tarafından, 15 Demokrat Parti ileri geleni ile birlikte idama mahkum edilmiştir. Milli Birlik Komitesi, idamlardan üçünü (Menderes, Zorlu, Polatkan) onaylarken, başta Celal Bayar olmak üzere, 12 Demokrat Parti ileri geleninin idam hükmünü müebbet hapse çevirmiştir. Yassıada’dan Kayseri Cezaevine götürülen Bayar, orada rahatsızlanmış, evinde tedavi edilmek üzere serbest bırakılmıştır. (7 Kasım 1964) 1985 yılında da hayatını kaybetmiştir.

Kaynak: (Toktamış Ateşin "Devrim Tarihi" adlı kitabı)