Karaçay-Çerkez Özerk Cumhuriyeti

Karaçay Cumhuriyeti; Kuzey Kafkasya'da kafkas sıradağlarının orta bölgesinde bulunan, Rusya Federasyonu üyesi bir cumhuriyettir. Yüzölçümü 14.100 km²'dir. Başkenti Çerkessk olup, ikinci büyük kenti de Karaçayevsk'dir. Nüfusu 415.000'dir, bunun %31'i Karaçaylı Türk, %10 Adige ve %42 Rus'tur.

Dilleri batı Türk dilleri grubundandır. Kıpçak ve Kıpçak alt grubunda sınıflandırılabilir. Kuzey Kafkasya'da yaşayan diğer iki Türk topluluğu olan Kumukça ve Nogay diline de benzerlik gösterir.

1828 yılına kadar Rus idaresine tabi olmadılar, bu tarihten sonra Karaçaylılar Çerkeslerle birlikte 1862 yılına değin Ruslarla çarpıştılar. 1864'de Karaçay'ı da kapsayan Çerkesya'nın Rus istilasına uğraması sonucu, büyük bir göç olayı yaşandı. Rusların Kafkasya’yı işgali sonunda 1880'li yıllardan itibaren zaman zaman Karaçay halkının bir bölümü diğer Kafkas kabileleri ile Türkiye’ye göç etmek zorunda kaldı. Bugün bu göçmenlerin torunlarından yaklaşık 25 bin Karaçaylı Türkiye’de, 2000 civarında Karaçaylı ise Suriye’de, bir kısmı da ABD'nde yaşamaktadır.

1917 Bolşevik ihtilali sonrasında bütün Kafkasya'da ve bu arada Karaçay da 1918'de çok kısa bir süre bağımsızlık heyecanı yaşandı. Fakat bu heyecan Beyaz ordu tarafından kanla bastırıldı.

1942'de Alman ordusu Karaçay topraklarına girdi ve bölgede beş ay kadar kaldı. Karaçay da 1943 yılı sonlarına kadar Sovyetler'e karşı mücadelelerini sürdürdüler. Bu arada Kafkasya'daki Rus karşıtı hareketlere de önderlik ettiler. Bu mücadeleler sırasında büyük nüfus kayıplarına uğradılar. Bölge Ocak 1943'te Almanlar'dan temizlendi.

2 Kasım 1943 ve 8 Mart 1944'te Alman ordusuyla işbirliği yaptıkları gerekçesiyle Karaçay nüfusunun tamamı Orta Asya'ya (Karaçaylılar Kazakistan'a,Balkarlar da Kırgızistan'a) sürüldü. Oysa, Karaçaylı binlerce kişi Alman işgali sırasında Sovyet Ordusu saflarında da bulunuyordu.

Sürgünde 14 yıl kadar kalan Karaçay-Malkarlar'ın (Balkar) 1956'da saygınlıkları geri verildi. 1957'de, 1926 öncesinde olduğu gibi Karaçay-Çerkes Özerk Oblastı yeniden kuruldu, Balkarlar gibi Karaçaylar da geri getirilmeye başlandı. Oblast 3 Temmuz 1991'de RSFSC'ne bağlı bir özerk cumhuriyet oldu, ardından, Aralık 1991 sonunda oluşan Rusya Federasyonu içinde kaldı.

Kaynak- Türkiye İstiklâl ve Hürriyet Mücadeleleri Tarihi